Nasıl Oyun Terapisti Olunur?
Ülkemizdeki üniversitelerde ruh sağlığı ile yakından ilgili temel olarak üç bölüm vardır. Bunlar, eğitim fakültelerine bağlı Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık (PDR) bölümü, fen-edebiyat fakültelerine bağlı Psikoloji bölümü ve Tıp eğitiminin devamında görülen Psikiyatri eğitimidir. Bu 3 alandan mezun olup terapi konusunda kendini yetkin hisseden kişiler terapi ve danışmanlık merkezi açabilmektedir. Genel anlamda bu üç bölümü bitirip, lisans eğitimi üzerine yüksek lisans eğitimi alanlar, kendilerini ofis açmaya ve danışmanlık/terapi hizmeti vermeye yetkin görmektedirler.
Oyun terapisti olabilmek için öncelikle ‘terapist’ olmak gerekir. Türkiye’de kimin terapi yapacağı yasal olarak belirlenmiştir. Buna karşın gerekli denetim olmadığı için herkes terapist olarak kendini ilan edebilmektedir. Sağlık Bakanlığı son zamanlarda sağlıkla ilgili meslekleri tanımlamayı hedefleyen yönetmelik yayınlayarak bu karmaşaya son vermek istemektedir.
22 Mayıs 2014’te Resmi Gazete’de yayınlanan Sağlık Meslek Mensupları İle Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Diğer Meslek Mensuplarının İş Ve Görev Tanımlarına Dair Yönetmelik ile bu karmaşa giderilmek istenmiştir. Bu yönetmeliğe göre psikologların görevi tutum ve davranış değişikliği konusunda bilgi vermek, psikoteknik değerlendirme yapmak, afet-kriz durumlarında ya da kurum çalışanlarına ‘psikolojik destek’ hizmeti vermektir. Klinik psikologların yetkisi ise psikolojik desteğin yanında terapi ve psikoterapi uygulamasını yapmaktır. Bu yönetmelik ‘psikolojik destek’ ile ‘terapiyi/psikoterapiyi’ ayırmış ve terapi yapabilme yetkisini klinik psikologlara vermiştir.
Türkiye’deki sağlık yasası çok eskidir. Bu yasanın adı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun’dur. 14 Nisan 1928 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. 26 Nisan 2011’de bu maddeye ek 13. madde eklenmiş ve kimlerin ‘klinik psikolog’ unvanını alabileceği belirlenmiştir. Buna göre klinik psikolog olabilmek için iki yol vardır:
- Psikoloji ya da psikolojik danışmanlık bölümünü bitirip üzerine klinik psikoloji yüksek lisansını yapmak
- Herhangi bir lisans eğitimi üzerine psikoloji ya da klinik psikoloji yüksek lisansına ilave olarak klinik psikoloji doktorası yapmak
Kısacası psikoloji ve psikolojik danışmanlık mezunları, klinik psikoloji yüksek lisansı yaparak “klinik psikolog” unvanı alabilirler. Bu iki alan dışından mezun olanların ise önce psikoloji ya da klinik psikoloji yüksek lisansı yapıp, üzerine mutlaka klinik psikoloji doktorası yapması gerekmektedir.
Yasalar ve yönetmelikler çerçevesinde düşünürsek, terapi yapabilmek için önce klinik psikolog unvanına sahip olmak gerekir. Bu unvana sahip olmayan kişilerin terapi yapma yetkisi yoktur ve sağlık bakanlığının yapılacak olan denetimlerde klinik psikolog olmadan danışma merkezi açanların ofislerini kapatma yetkisi bulunmaktadır. Klinik Psikolog ünvanına sahip olan bir ruh sağlığı çalışanı, kapsamlı oyun terapisi eğitimi ve süpervizyonu aldıktan sonra oyun terapisti unvanını alabilir.
Günümüzde birçok üniversite “Aile Danışmanlığı Sertifika Programı” açmaktadır. 450 saatlik eğitimi bitirenler “Aile Danışmanı” unvanını alabilmektedir. Sosyal hizmet, psikoloji, sosyoloji, psikolojik danışmanlık ve rehberlik, tıp, hemşirelik ve çocuk gelişimi alanlarından birinden en az dört yıllık lisans programlarından mezun olanlar bu eğitime katılarak aile danışmanı olabilmektedir. Bu eğitimi tamamlayanlar aile danışma merkezleri açabilmekte ve buralarda görev alabilmektedir.
Aile Danışmanlığı Merkezleri Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’na bağlı olarak açılmaktadır. 4 Eylül 2012 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanan Gerçek Kişiler ve Özel Hukuk Tüzel Kişileri İle Kamu Kurum ve Kuruluşlarınca Açılacak Aile Danışma Merkezleri Yönetmeliği ‘aile danışmanı’ kavramını ve bu merkezlerin ne yapacağını açıklamaktadır. Bu yönetmeliğe göre aile danışma merkezlerinin görevi, ailenin gelişmesi ve güçlenmesi için; bireylerinin katılımcı, üretken, kendine yeterli hale gelmesi ve sorun çözme kapasitelerinin geliştirilmesi amacıyla koruyucu, önleyici, eğitici, geliştirici, rehberlik ve rehabilite edici hizmetler vermektir. Aile danışmanı ise, ‘Aile bireylerinin içinde geliştikleri veya işlevlerini yerine getirdikleri aile sistemini veya ilişkide bulundukları diğer sosyal çevreleri değerlendirmeye dayanan ve bu anlayıştan yola çıkarak bireylere, çiftlere veya ailelere sorunlarının çözümüne dönük değişim ve gelişime yönelik özel teknik ve stratejileri içeren hizmeti veren kişi’ olarak tanımlanmaktadır. Yönetmeliğin 16. maddesi aile danışmanının görevlerini detaylı olarak belirtmektedir. Buna göre özetle diyebiliriz ki, aile danışmanının görevi aile yapısını güçlendirmek için danışmanlık ve destek hizmeti vermektir. Ancak terapi hizmeti ile danışmanlık hizmeti arasındaki farkın ülkemizde net olmaması nedeni ile aile danışmanı sıfatını alan kişiler kendilerini terapist olarak nitelendirebilmekte ve terapi yapabilmektedir. Bu uzmanlar oyun terapistliği eğitimlerine katılarak oyun terapisi yapabilmektedir.
Özetle, eğer kişi yasal çerçeveye bağlı değilse, herhangi bir lisans programı okuduktan sonra oyun terapisi eğitimi alarak, ‘Ben oyun terapistiyim’ diyebilir. Biraz daha etik kurallara bağlı hareket edenler en azından “aile danışmanlığı” sertifikası üzerine oyun terapisi eğitimi alarak oyun terapistiyim diyebilirler. Ancak, ülkemizdeki yönetmeliklere göre değerlendirme yapılacak olursa gerçek anlamda oyun terapisti olmak için “klinik psikolog” unvanını aldıktan sonra akredite oyun terapisi eğitimi ve süpervizyonu almak gerekmektedir.